Nedavno okončani konkurs za zgradu Centra za razvoj nauke u Novom Beogradu na kome je pobedilo idejno rešenje austrijskog arhitekte Volfganga Čapelera potvrdio je da su svetske arhitekte, uprkos krizi građevinarstva, prisutne u Srbiji.
Centar za razvoj nauke
Nešto ranije idejno rešenje za priobalje Luke Beograd dao je Danijel Libeskind. Srpski gradovi oživljavaju na projektantskim stolovima svetskih biroa po novim načelima i standardima, a Čapeler i Liberskin su se tako pridružili kolegama koji su decenijama ranije ostavili trajan trag u Srbiji.
Projekat Luke Beograd, Danijel Libeskind
Iako je najveći broj tih zgrada delo ruskih arhitekata koji su u Srbiju prebegli nakon Oktobarske revolucije, svoj umetnički trag ostavljali su i Česi, Austrijanci ili Poljaci. Naime, nakon oslobođenja Srbije, mlada kneževina uputila je poziv stranim stručnjacima svih kategorija da dođu u našu zemlju i grade. Oni su tada mahom dolazili sa teritorije Austrije, pa kasnije Austrougarske, ali i Belgije, odnosno s prostora koji su tada bili tehnološki daleko ispred Srbije.
Prema rečima Ivana Raškovića, predsednika Društva arhitekata Beograda, među prvima je nikla zgrada Rektorata u Beogradu, delo Čeha Jana Nevola. Nakon ove, tek deset godina po završetku Prvog svetskog rata, sazidana je opservatorija na Zvezdari, delo Čeha Jana Dubovija. Ova opservatorija sastoji se od kompozicije tehnološki naprednih arhitektonskih objekata namenjenih naučnoistraživačkom radu i univerzitetskoj nastavi.
A brojne zgrade u kojima su smeštene kulturne, verske i državne institucije zdanja su koja su u međuratnom periodu projektovale ruske arhitekte u Beogradu.
"Između dva svetska rata veliki broj ruskih arhitekata prebegao je u Srbiju nakon Oktobarske revolucije, gde su i ostali da žive u mladoj Kraljevini Jugoslaviji i za sobom su ostavili mnoge značajne građevine", objašnjava Rašković.
Jedan od njih je i Nikolaj Petrovič Krasnov, koji je projektovao ili učestvovao u izgradnji zdanja Vlade Srbije, današnjeg Ministarstva spoljnih poslova, Kraljevskog dvora na Dedinju, crkve Ružice na Kalemegdanu i nekadašnjeg pozorišta Manjež, na čijem mestu se sada nalazi Jugoslovensko dramsko pozorište. U znak zahvalnosti i odanosti novoj otadžbini, na svim projektima potpisivao se kao Nikola.
I zgrade Patrijaršije Srpske pravoslavne crkve, Ruskog doma i Starog generalštaba dela su još jednog Rusa Viktora Lukomskog. Još jedan od značajnijih ruskih arhitekata Grigorije Samojlov projektovao je palatu Penzionog fonda, crkvu Sv. Arhangela Gavrila i Aleksandra Nevskog. On je bio jedan od 40.000 Rusa koji su nakon Oktobarske revolucije emigrirali u Kraljevinu SHS.
Nisu, međutim, samo Rusi gradili u Beogradu. "Muzej nauke i tehnike u Beogradu, na primer, delo je Borisa Podreka, austrijskog arhitekte italijansko-srpskog porekla", kaže Rašković i dodaje da je Podreka rođen u Beogradu, a pošto mu je otac rodom iz Italije, nakon Drugog svetskog rata sa porodicom se preselio u Italiju.
Ruske arhitekte su projektovale i zdanja širom Srbije. Tako ih je najviše gradilo u Vojvodini. Prema rečima Vladimira Mitrovića, direktora Muzeja Vojvodine, dva najpoznatija bili su Jurij Nikolajevič Šreter i Konstantin Paris, koji su projektovali Oficirski dom i Dispanzer u Novom Sadu.
"U Somboru i Vršcu su radili samo fabrička postrojenja ili privatne kuće", napominje Mitrović i dodaje da je zgradu Srpskog narodnog pozorišta osamdesetih godina projektovao Poljak Viktor Jackijevič.
U Nišu je takođe projektovao poznati ruski arhitekta Aleksandar Medvedev, čije ime nosi i jedna ulica u ovom gradu. Njegovih ruku delo je i današnja Skupština grada. Narodno pozorište u Nišu uradio je njegov zemljak Tatarinov Vestfolf.
