Odlukom Vlade Srbije od 25. januara, naselje Cerak vinogradi (Cerak I i Cerak II), postalo je prvo kompletno savremeno stambeno naselje stavljeno pod ingerencije Zavoda za zaštitu spomenika kulture Grada Beograda.
Naselje oivičeno ulicama Kneza Višeslava, Pilota Mihaila Petrovića, Jablaničkom, Kosmajskom i Ibarskom magistralom - Cerak vinogradi, odnosno Cerak I i Cerak II, prostire se na površini od 76,95 hektara, u njemu živi oko 15.000 ljudi, a zbog specifične arhitekture, istorijske i kulturne važnosti, kao i zbog autentičnog izgleda koji se nije menjao poslednje tri decenije predstavlja svojevrsni simbol srpske prestonice.
Ilustracija (www.pixabay.com)
Naselje je podizano na prostoru gde ranije nije bilo građevina, a njegovi tvorci, arhitekte Milenija i Darko Marušić i Nedeljko Borovnica, vredno su radili na ostvarivanju svoje zamisli skoro čitavu deceniju, koliko je trajala gradnja kompleksa. On je u vreme gradnje predstavljao nesvakidašnji projekat, budući da je građen na jako nepristupačnom geografskom terenu. Na izgradnji naselja udaljenog tek nešto više od desetak kilometara od centra grada od 1979. do 1987. godine učestovalo je oko 50 inženjera, koji su se tu “preselili” da bi nadgledali izgradnju kompleksa od 67 objekata i 3.650 stanova.
Cerak I i Cerak II čine četiri susedstva u okviru kojih su smešteni i javni objekti podizani istovremeno sa stambenim zgradama, pa su tu i vrtići, OŠ “Ujedinjene nacije”, samoposluga, Vojnomedicinski centar (VMC), parkovi...Bračni par Marušić i njihov kolega Borovnica za projekat su nagrađeni i Oktobarskom nagradom Grada Beograda 1981. godine, kada su dočekani i prvi stanari. Da bi se naselje očuvalo, arhitekte i stanari uspeli su da spreče proširivanje Vidikovačke pijace, naselje je odolelo navali kioska, a godinama su arhitekte besplatno radile desetine projekata adaptacije stanova.
Naselje Cerak vinogradi je od 2016. godine bilo u proceduri za proglašenja kulturnim dobrom, a sada je to i ozvaničeno. To znači da se, između ostalog, moraju očuvati sve prirodne vrednosti ovog prostora, poput zelenih površina, parkova i drvoreda, pa čak i vrste drveta u ulicama po kojima su one dobile imena, kao i očuvanje urbane matrice, igrališta, terena, saobraćajnica. Osim toga, zabranjeno je da se dogradnjama naruši autentičnost celog ambijenta, kao i nadogradnja zgrada, a naselje mora da ostane prevashodno stambeno, kako je i osmišljeno.
Iako su Cerak vinogradi jedini stambeni kompleks u celosti proglašen kulturnim dobrom, postoje i pojedini delovi Beograda koji su takođe zakonom zaštićeni, poput Bulevara kralja Aleksandra, Terazija, Knez Mihailove, Topčidera, Kosančićevog venca, starog jezgra Zemuna...
